20-lecie systemu ochrony praw człowieka w Policji
W 2024 roku przypada jubileusz 20-lecia systemu ochrony praw człowieka w Policji. Przez ostatnie dwie dekady sieć pełnomocników i ich zadania ewoluowały, odpowiadając na bieżące potrzeby środowiska i społeczeństwa. Głównym ich zadaniem jest propagowanie praw człowieka i dbanie o przestrzeganie standardów ich ochrony w jednostkach Policji oraz proponowanie rozwiązań mających na celu utrzymanie wysokich standardów w tym zakresie.
W grudniu 2024 roku przypada dwudziestolecie funkcjonowania systemu ochrony praw człowieka w Policji. Warto jednak podkreślić, że data ta jest raczej umowna, ponieważ ochrona praw człowieka nie była nowym zjawiskiem w polskiej Policji. Już ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990 roku wprowadziła istotne zmiany, które w nowej rzeczywistości ustrojowej umożliwiły rozwijanie mechanizmów wspierających profesjonalizm działań funkcjonariuszy.
Idea ochrony praw człowieka została jasno zapisana w tej ustawie, zobowiązując policjantów do minimalizowania ingerencji w dobra osobiste osób, wobec których podejmowane są działania, oraz do szanowania godności i przestrzegania praw człowieka. Już od samego początku istnienia polskiej Policji oraz w kolejnych latach, zarówno instytucje krajowe, jak i międzynarodowe, a także media i organizacje społeczne, kierowały rekomendacje oraz zalecenia mające na celu przyspieszenie i usprawnienie procesu demokratyzacji, w tym wzmocnienia ochrony praw człowieka.
W odpowiedzi na te sygnały, pod koniec lat 90. Komendant Główny Policji powołał pełnomocnika ds. ochrony praw człowieka, odpowiedzialnego za koordynowanie działań w tej tematyce. Każdy rok funkcjonowania policji przybliżał tę formację do konkretnego systemowego rozwiązania, które mogłoby stać na straży przepisów ustawy o Policji oraz ochrony praw i wolności ludzi. Takim unikalnym rozwiązaniem, przynajmniej w skali europejskiej, jest sieć policyjnych pełnomocników ds. ochrony praw człowieka. Struktura pełnomocników została stworzona na podstawie polecenia Komendanta Głównego Policji, które zawierało się w piśmie z 8 grudnia 2004 roku. W dokumencie tym zobowiązano komendantów wojewódzkich oraz stołecznego, a także komendantów szkół policji, do ustanowienia w swoich jednostkach pomocników ds. ochrony praw człowieka. Decyzja ta była wynikiem piątego sprawozdania Polski z realizacji postanowień międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, które miało miejsce w Genewie, gdzie pojawiły się zarzuty dotyczące nieprzestrzegania tych postanowień przez polską Policję. To był bezpośredni impuls do intensyfikacji działań Policji na rzecz ochrony praw człowieka.
Na początku istnienia systemu, ochrona praw człowieka koncentrowała się bardziej na kwestiach związanych z prawami i wolnościami, aniżeli na etyce zawodowej czy zwalczaniu dyskryminacji. Tematy takie jak walka z przemocą domową, handel ludźmi, korupcja, wsparcie ofiar przestępstw czy zwalczanie przestępstw z nienawiści były wówczas szczególnie istotne. Obecnie na poziomie centralnym funkcjonuje Pełnomocnik KGP ds. Ochrony Praw Człowieka, który kieruje zespołem ds. ochrony praw człowieka w gabinecie KGP. Na poziomie terenowym pełnomocnicy realizują swoje zadania w KWP, KSP, Centralnym Biurze Śledczym Policji, Biurze Spraw Wewnętrznych Policji, Centralnym Biurze Zwalczania Cyberprzestępczości oraz w szkołach policyjnych.
W ciągu ostatnich dwóch dekad sieć pełnomocników oraz ich zadania ewoluowały, dostosowując się do bieżących potrzeb społeczeństwa. Obecnie głównym zadaniem pełnomocników jest nie tylko promowanie ochrony praw człowieka w funkcjonowaniu Policji, ale również zwiększenie świadomości w zakresie praw i wolności człowieka, etyki zawodowej wśród funkcjonariuszy i pracowników Policji, a także wzmocnienie odpowiedzialności za przestrzeganie tych praw.
Ponadto pełnomocnicy monitorują działania funkcjonariuszy w zakresie przestrzegania praw oraz proponują rozwiązania, które mają na celu utrzymanie wysokich standardów w tej dziedzinie. Działania powyższe mają na względzie m.in. budowanie zaufania obywateli do Policji.
W strukturach Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie funkcjonuje Zespół ds. Ochrony Praw Człowieka w składzie podinsp. Dorota Rak - Pełnomocnik Komendanta Wojewódzkiego Policji w Olsztynie ds. Ochrony Praw Człowieka oraz Tomasz Czepirski - specjalista Zespołu ds. Ochrony Praw Człowieka KWP w Olsztynie.
Więcej informacji i dane kontaktowe można znaleźć na stronie:
(dr/tm)